Υπόγεια Ρεύματα – Η Γη που Αφήνω: Όταν η καραντίνα γίνεται ευκαιρία
Ακούσαμε την τελευταία δουλειά από τα Υπόγεια Ρεύματα με τίτλο ‘Η Γη που Αφήνω’, έναν δίσκο που αποτελεί έναν μεγεθυντικό φακό της σημερινής πραγματικότητας.
Η αλήθεια είναι ότι είχα κάνει την καλύτερη δυνατή προετοιμασία πριν ακούσω το δίσκο και αποτυπώσω τις εντυπώσεις μου στο άρθρο αυτό! Είχε προηγηθεί η συναυλία του συγκροτήματος στο Θέατρο Βράχων στις 7/7/21 (το άρθρο για τη συναυλία μπορείτε να το βρείτε εδώ), κατά την οποία είχα τη δυνατότητα να ακούσω μέρος από το νέο τους δίσκο. Τι καλύτερο, λοιπόν, από το μικρό teaser που μας προσέφεραν απλόχερα τα Υπόγεια Ρεύματα;! Ένα sneak peak στο δίσκο ‘Η Γη που Αφήνω’, έναν δίσκο που θα μας απασχολήσει αρκετά.
Πρώτο δείγμα θετικό, επίγευση που σου μένει
Φεύγοντας από το Θέατρο, δεν υπήρχε περίπτωση να μην έπαιρνα το δίσκο. Στο μυαλό μου πάντα υπάρχει αυτό το παραδοσιακό σκηνικό. Εγώ στον καναπέ, το πικάπ να παίζει και απόλυτη συγκέντρωση στη μουσική που γεμίζει το χώρο. Δουλειά που χαίρεσαι να κάνεις.
Φεύγοντας από τη συναυλία είχα πολύ θετική άποψη. Για να είμαι ειλικρινής, πηγαίνοντας στο Θέατρο πίστευα ότι θα ακούσω κάτι που θα πλησίαζε πιο πολύ προς το έντεχνο. Αντ’ αυτού, είδα ένα νέο, βελτιωμένο και πιο έντονο ύφος. Έναν χαρακτήρα διαφορετικό που τελικά, βγήκε και στα κομμάτια του δίσκου. Φαίνεται πως αυτός είναι ο αληθινός χαρακτήρας των Υπογείων Ρευμάτων. Που το κρύβατε τόσο καιρό ρε παιδιά αυτό;! Αυτά τα Υπόγεια θέλουμε!
Η καραντίνα δεν ήταν ικανή να σταματήσει το δημιουργικό χείμαρρο
Για κάθε νέο δίσκο που ακούω, θέλω πάντα να έχω όσο περισσότερες πληροφορίες μπορώ να αποκτήσω. Με ενδιαφέρουν ιδιαιτέρως εκείνες που δεν θα γίνουν ποτέ γνωστές στο κοινό! Για το λόγο αυτό, είχα την τύχη να μιλήσω με έναν εκ των βασικών συντελεστών του δίσκου, τον Πέτρο Πετρόπουλο (Polyphoniki Studio), που έκανε την ηχοληψία και τη μίξη του δίσκου.
Η προπαραγωγή του δίσκου έγινε μέσα στο lockdown. ‘Μπορώ να πω, όμως, ότι αυτή η κατάσταση, όχι μόνο δεν εμπόδισε, αλλά βοήθησε κιόλας ώστε να γίνει προσεκτική δουλειά.’, ανέφερε ο Πέτρος. ‘Έτσι, όταν μπήκαμε στο στούντιο υπήρχε ξεκάθαρη εικόνα του χαρακτήρα που θέλαμε να πετύχουμε.’
Παραγωγή προσαρμοσμένη στα μέτρα της καραντίνας
Στη συναυλία, θυμάμαι το Γρηγόρη (Γρηγόρης Κλιούμης – ηλεκτρική κιθάρα, cigar box (τζουράς), φωνή, φωνητικά) να αναφέρεται στις δυσκολίες που βίωσαν και οι ίδιοι στην περίοδο της καραντίνας. Ανέφερε, συγκεκριμένα, ότι ούτε πρόβα δεν μπορούσαν να κάνουν όλοι μαζί. Μια τέτοια κατάσταση επηρέασε ακόμη και συγκροτήματα φτασμένα όπως τα Υπόγεια Ρεύματα.
Η ηχογράφηση έγινε με ιδιαίτερο τρόπο. Η αρχή έγινε με τον Τάσο (Τάσος Πέππας – ντραμς, πλήκτρα, φωνή, φωνητικά) και τα τύμπανα. Εδώ για ακόμη μια φορά ο Πέτρος ρίχνει φως: ‘Ηχογραφήσαμε τύμπανα με το Τάσο, και τα μιξάραμε σε ένα στέρεο κανάλι. Την μίξη την έκανα εξ’ ολοκλήρου αναλογικά για 2 λόγους. Πρώτον, για το προφανές! Την ποιότητα του ήχου. Δεύτερον, για να μην υπάρχει η πολυτέλεια να αλλάξουμε γνώμη! Είχαμε αποφασίσει ότι αυτός ο ήχος στα τύμπανα θα είναι και ο τελικός!’.
Και εν τέλει, πάνω σε αυτό το ‘ηχητικό’ περιβάλλον που όρισαν τα τύμπανα, στήθηκαν κιθάρες , μπάσο, φωνητικά και όλα τα υπόλοιπα στοιχεία για τα κομμάτια.
Το σημαντικότερο ήταν ότι τίποτα δεν ηχογραφήθηκε flat. Ώπα! Κάτσε λίγο… Τι σημαίνει αυτό;!
Εδώ αναφερόμαστε στους περιορισμούς που είχαν οι ηχογραφήσεις παλαιότερα, όταν και υπήρχε μόνο ορισμένος αριθμός αναλογικών καναλιών για ηχογράφηση. Αυτό σήμαινε ότι πριν ξεκινήσει η ηχογράφηση του κάθε οργάνου, έπρεπε να προαποφασιστεί ο ακριβής ήχος, ώστε να μην υπάρχουν διορθωτικές παρεμβάσεις στη συνέχεια. Σε αντίθεση με σήμερα, όπου συνήθως ξεκινάμε με μία ουδέτερη ηχογράφηση και προσπαθούμε να κάνουμε βελτιωτικές κινήσεις για να έρθει σε υψηλά στάνταρ, ηχογραφώντας ξανά και ξανά.
Ο περιορισμός αυτός μπορεί να περιέχει το φόβο ότι μπορεί να μην είναι ο τελειότερος ήχος που θα μπορούσε να βγει, έχει όμως κάτι πολύ σημαντικότερο: Χαρακτήρα και άποψη συγκεκριμένη. Αυτή η old school προσέγγιση έπαιξε το ρόλο της στην διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος για το δίσκο ‘Η Γη που Αφήνω’.
Όλοι οι ήχοι είναι από ενισχυτές και φυσικά δεν υπάρχουν προηχογραφημένα δείγματα στα τύμπανα ή κουρδίσματα σε φωνές.
Περί ήχου και ύφους
Η ποιότητα είναι αδιαμφησβήτητη. Ο τρόπος δουλειάς άλλωστε δείχνει τεράστια προσοχή στο αποτέλεσμα. Και τολμώ να πω ότι αυτό φτάνει και στα αυτιά μας. Από το δίσκο είναι δυνατόν να διακρίνεις κάθε μεμονωμένη νότα! Όλα τα στοιχεία είναι ‘μπροστά’ και έτσι ο ακροατής μπορεί να ακούσει κάθε μέρος του κομματιού πλήρως. Από το απαλό χτύπημα στο high-hat, μέχρι τα πιο δυνατά χτυπήματα στην ‘μπότα’ των drums.
Πολλά στοιχεία που χρησιμοποιούνται στα κομμάτια θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως νέες και φρέσκες ιδέες. ‘Η Γη που Αφήνω’ είναι ένας δίσκος στον οποίο το συγκρότημα φανερώνει ότι δε φοβάται να πειραματιστεί με νέα στοιχεία. Funk παιξίματα, άγρια distorted μέρη, καθαρές ακουστικές κιθάρες και διακριτικά lead σόλο από την πλευρά των κιθαρών.
Από άποψη φωνητικών, έχουμε μια μίξη απαλών ήχων (όπως στο ‘Ώρες’ και στο ‘Με παραχαραγμένη τη ζωή μας’) και πιο έντονων στίχων που έχουν μορφή μανιφέστου (όπως στο ‘Σκατό του Φιδιού’). Εντυπωσιακή δε, είναι η ερμηνεία στο ‘Γκρεμιστή’. Εδώ, ο Γρηγόρης με την είσοδο στο κομμάτι (εντελώς ακουστικά. Μόνο φωνή και κιθάρα), ξεκινά ένα ταξίδι με βάρκα το γνωστό ποίημα του Κωστή Παλαμά.
Οι Επιρροές
Και μιας και πιάσαμε το κομμάτι από τις επιρροές, θεωρώ εξαιρετική ιδέα τη μελοποίηση ποιημάτων του Κωστή Παλαμά (‘Ο Γκρεμιστής’) και του Ανέστη Ευαγγέλου (‘Με παραχαραγμένη τη ζωή μας’). Η πρώτη ύλη για τα κομμάτια αυτά ήταν εξαιρετική. Η ερμηνεία όμως ήταν αυτή που πραγματικά τα απογείωσε. Τα έβγαλε από τα σκονισμένα βιβλία και τα έφερα στα χέρια μας, με μια μορφή που μπορεί να φτάσει πιο εύκολα και να αγγίξει κάθε ηλικία. Προσωπικά, ο Γκρεμιστής με πήγε προς ‘Ασημένια Σφήκα’, ένα κομμάτι που το θεωρώ από τα καλύτερα του συγκροτήματος.
Ένα τεράστιο μέρος του ύφους προσφέρουν απλόχερα ο Νίκος (Νίκος Γιούσεφ – ηλεκτρικό μπάσο, μουσικό πριόνι, ηλεκτρική κιθάρα, φωνητικά) και ο Τάσος. Απόλυτα δεμένοι και με εξαιρετικές μπασογραμμές και ρυθμούς. Θα μπορούσα να αναφέρω ενδεικτικά το ‘Διαγραφείτε’ και το ‘Μισή ζωή’ ως κομμάτια δείγματα για τα φανταστικά παιξίματα των 2 αυτών μουσικών. Τονίζοντας βέβαια ότι και τα υπόλοιπα κομμάτια έχουν παραδείγματα ρυθμών και παιξίματος μπάσου που, κατά πάσα πιθανότητα, θα έπρεπε να διδάσκονται!
Ιδιαίτερες ιστορίες
Η ιστορία για το κομμάτι ‘Του Κόλλια’
Στο album περιλαμβάνεται το τραγούδι «Του Κόλλια (Νίκος Καββαδίας)» όπου αποτελεί ένα φόρο τιμής στον ποιητή, διατηρώντας το ύφος και τον τρόπο γραφής του, σε στίχους του αστείρευτου δημιουργού και καλού φίλου Δημήτρη Μητσοτάκη. Ωστόσο, μία ιδιαίτερη ιστορία συνοδεύει το κομμάτι. Ο αρχικός του τίτλος ήταν ‘Σπουδή Θαλάσσης’, όπως το ομώνυμο ποίημα του Καββαδία. Ωστόσο, η γυναίκα του Καββαδία δεν έδωσε την άδεια να προχωρήσει το εγχείρημα, καθώς θεώρησε το κομμάτι μοντέρνο. Τότε, ο Δημήτρης από τους “Ενδελέχεια” έκατσε σε μία νύχτα και έγραψε αυτό το εξαίσιο κομμάτι, το οποίο μπορεί να είναι και καλύτερο από το αρχικό.
Η ιστορία για το κομμάτι ‘Με παραχαραγμένη τη ζωή μας’
Μια επίσης ιδιαίτερη στιγμή του δίσκου είναι το τραγούδι ‘Με παραχαραγμένη τη ζωή μας’ σε ποίηση του Θεσσαλονικιού ποιητή Ανέστη Ευαγγέλου και μουσική του Κυριάκου Σφέτσα. Το κομμάτι αποτελεί μέρος του πολύτιμου αρχείου του Κυριάκου Σφέτσα. Το είχε μελοποιήσει πριν από χρόνια και το είχε φυλάξει. Επικοινώνησε δε με τα Υπόγεια και έτσι αποτέλεσε μέρος του νέου δίσκου.
Στο σημείο αυτό θα ήταν πολύ άδικο αν δεν αναφέρουμε έστω δύο λόγια για τον Κυριάκο Σφέτσα, έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες. Ακούγοντας δουλειά του, δεν μπορούσα παρά να μείνω με ανοιχτό το στόμα. Θα μπορούσαμε εύκολα να θεωρήσουμε ότι ο συνθέτης αποτέλεσε πρωτοπόρο στο χώρο της Jazz Fusion μουσικής στον ελλαδικό χώρο. Εντυπωσιακές συνθέσεις και ρυθμοί που σίγουρα έχουμε ακούσει και σε μεταγενέστερες συνθέσεις ξένων καλλιτεχνών. Ας πάρουμε μια γεύση!
Η ιστορία για το κομμάτι ‘Ο Γκρεμιστής’
Τί να πούμε παραπάνω για το γνωστό ποίημα του Κωστή Παλαμά; Ο Γκρεμιστής είναι ένα ποίημα φλογερό, γενναίο, τολμηρό… ένας ύμνος στην κάθαρση, μια ωδή για αναγέννηση. Ο ποιητής πιθανώς ξαφνιάζει με την ίσως γεμάτη πάθος προσταγή: «Γκρεμίστε! » αλλά αυτή η προσταγή δεν είναι παρά η ανάγκη του ποιητή για δημιουργία.
Ήδη από τον πρώτο στίχο ο ποιητής τονίζει ότι η ιδιότητα του «γκρεμιστή» είναι συνυφασμένη με αυτήν του «κτίστη», το γκρέμισμα είναι η προϋπόθεση της δημιουργίας, αλλά και η πρόθεση για δημιουργία είναι η προϋπόθεση για τον γκρεμιστή.
Για τον ποιητή, το γκρέμισμα δεν είναι μία άλογη απόρροια ενός βίαιου μηδενισμού, αλλά είναι μία ενέργεια που απαιτεί πίστη, «νου και καρδιά και χέρι». Δηλαδή ο ποιητής με την προσταγή: «Γκρεμίστε!», δεν προτρέπει στην άκριτη (και υλική) καταστροφή αλλά στην κατεδάφιση της ασχήμιας και του ψευδους που κυριαρχεί πλέον σχεδόν σε κάθε τι ανθρώπινο, «σε πύργους και σε ναούς».
Στην σημερινή εποχή της παρακμής και της κρίσης, τα λόγια της ποίησης του Παλαμά ακούγονται μάλλον επίκαιρα και αναδεικνύουν τόσο τον άλογο μηδενισμό της όποιας βίας όσο και την ίσως ανόητη και στο τέλος οδυνηρή επιμονή μας να χτίσουμε πάνω στα θεμέλια της ασχήμιας και του ψεύδους(κρύβοντας τα έτσι κάτω από το χαλί…).
Η κρίση είναι βαθιά, συνάμα πολιτική και κοινωνική. Οι σχέσεις της κοινωνίας και της πολιτείας, όσο και οι θεσμοί της (πολιτικοί και μη) πάσχουν. Τα συστήματα που τους εκφράζουν είναι δυστυχώς φθαρμένα (δεν έχει σημασία αν είναι πλήρως ή μερικώς), αλλά η κάθαρση θα έρθει μονάχα μέσω της αναγέννησης.
Η αλήθεια των θεσμών της Δημοκρατίας και της κοινωνίας δεν μπορεί να γκρεμιστεί (όσο και αν το διατείνονται κάποιοι…) αλλά η φανέρωση και η πραγμάτωσή της προϋποθέτει το γκρέμισμα του ψεύδους και όλων των φορέων του.
Αλλά για να είσαι ο κτίστης, πρέπει να είσαι και ο γκρεμιστής και αυτό βέβαια θέλει τόλμη.
Περί θεματολογίας
Εδώ έχουμε έναν καθρέπτη της πραγματικότητας που ζούσαμε και ζούμε τα τελευταία χρόνια. ‘Το έθνος φασίζει…’, αναφέρουν τα Υπόγεια. Όλα τα κομμάτια έχουν την πολιτική διάσταση που πρέπει. Εξάλλου η rock σκηνή πάντοτε είχε και έχει έναν μοναδικό στόχο: Stick it to the MAN!
Τα κομμάτια δείχνουν το πως εξελίσσεται η κοινωνία μέσα από τις επιπτώσεις του lockdown και την αλλαγή την καθημερινότητάς μας. Με την ένταξη των διαχρονικών ποιημάτων, συμπληρώνεται το μουσικό παζλ. Ένα παζλ που μας κάνει να σκεφτούμε τη δύναμη της μουσικής.
Συνεργάτες που έβαλαν τη σφραγίδα τους
Η υλοποίηση του δίσκου είχε φυσικά και συνεργασίες, οι οποίες κατάφεραν να ενδυναμώσουν την ποικιλομορφία των κομματιών. Από τον Δημήτρη Μητσοτάκη που αποτέλεσε το στιχουργό το κομμάτι ‘Του Κόλλια’, έως τους Ανδρέα Πολυζωγόπουλο (τρομπέτα), Τηλέμαχο Μούσα (ηλεκτρική κιθάρα), Πέτρο Πετρόπουλο (ηλεκτρική κιθάρα) και Κυριάκο Σφέτσα που πλαισίωσαν το συγκρότημα στο κομμάτι ‘Με παραχαραγμένη τη ζωή μας’.
Στην ηχοληψία και τη μίξη ο Πέτρος Πετρόπουλος (Polyphoniki Studio) έβαλε το λιθαράκι του, ενώ στο mastering o Γιάννης Χριστοδουλάτος (Sweetspot Productions) συμπλήρωσε.
Τέλος, η Ήρα Σταματοπούλου επιμελήθηκε το Design & Artwork.
Εν κατακλείδι
‘Η Γη που Αφήνω’ είναι σίγουρα μία από τις καλύτερες δουλειές των Υπογείων. Είναι ένας δίσκος που μπορεί να αποτελέσει σημαντικό σημείο στην δόμηση του ύφους της μπάντας. Όπως ανέφερα πιο πάνω, νιώθω ότι το συγκρότημα εισάγει νέα στοιχεία στον ήχο του και πειραματίζεται. Το εγχείρημα αυτό χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικά πετυχημένο. Αναμένουμε με ανυπομονησία επόμενη συναυλία του συγκροτήματος και φυσικά νέα δουλειά.
